کلیسای وانک اصفهان مجموعه ای از تاریخ و هنر در یک نگاه

اصفهان شهری تاریخی در مرکز ایران است و سومین شهر بزرگ ایران، سومین شهر پرجمعیت ایران با مجموعه بزرگی از آثار با ارزش تاریخی ایران که هر ساله نظر تعداد زیادی از گردشگران دنیا را به خود جلب میکند.

عاشقان هنر و تاریخ هیچوقت از این شهر خسته نمیشوند و برای تمام روز های سفرشان مکان های تاریخی ، موزه،آثار باستانی.. وجود دارد. بیشتر آثار تاریخی بجا مانده مربوط به دورهٔ اسلامی است.

به ویژه آثار دو دوره باشکوه از تاریخ اصفهان یعنی دورهٔ سلجوقی و دوره ی صفوی برجستگی ویژه‌ای دارد، که هر کدام دارای ویژگی‌ها و سبک معماری منحصر به فرد خود است.که کلیسای وانک یکی از معروف ترین آثار باستانی به جا مانده در اصفهان است.

تاریخچه کلیسا وانک

کلیسای وانک اصفهان یکی از شگفت انگیز ترین کلیساهای ساخته شده در ایران است که به دستور شاه عباس دوم در سال  ۱۶۵۵ شروع شد و با یاری مردم جلفا سال ۱۶۶۴ میلادی به پایان رسید.

این کلیسا بزرگ ترین و معروف ترین کلیسای ایران است که اصفهان را به شهر تاریخ و هنر ایران معروف کرده است.این کلیسا  پس از استقرار و درخواست های زیاد مردم ارمنی ساکن در جلفا برای داشتن  تأسیسات اجتماعی و بناهای مذهبی با یاری مردم و سرمایه های نقدی شروع به ساخت این مجموعه کردند.

کلیسای وانک را مشابه همان کلیسایی که در جوغا (به زبان ارمنی  و معنی فارسی آن همان جلفا است ) داشتند و با همان نام ساختنند.اسم کلیسا را از کلیسای سورپ آمنا پرکیچ وانک انتخاب کردند.وانک در زبان ارمنی به معنای صومعه است .این بنا آمیزه‌ای از معماری ایرانی و ارمنی است.این کلیسا بعد از گذشت این سال ها همچنان به فعالیت خود ادامه میدهد و مکانی برای عبادت برگذاری مراسمات مذهبی ارمنی ها اصفهان است.

 

 

معماری کلیسا

مساحت کلیسای وانک ۸۷۳۱ متر مربع است، که 4 هزار متر مربع آن ساختمان و بقیه فضای سبز و باغ وانک است.

برج های ناقوس

پس از ورود به کلیسا در سمت راست برجی سر به فلک کشیده وجود دارد  که برج ناقوس اول کلیسا یا برج ساعت نام دارد. این برج سه طبقه دارد و در بالای ورودی دِیر قرار گرفته است. بر نوک این برج درست زیر طبقه سوم ساعتی با وزنی حدود 300 کیلوگرم قرار داده اند   . نکته جالب این است که برج ناقوس کلیسای وانک در همان ابتدای ساخت کلیسا ساخته نشده و 38 سال بعد  از ساخت بنای کلیسا، توسط شخصی به نام ماردیس هونتانیان ساخته شده است.

برج ناقوس دوم

بر بام کلیسای وانک گنبد کوچک کلیسا فضایی مربع شکل به چشم می‌خورد که برج ناقوس دوم کلیسا داخل آن قرار گرفته است. این فضای مربعی حدود 8 مترمربع مساحت داشته و به‌طور تقریبی هر ضلع آن چیزی حدود 2.75 متر طول دارد. در نقطه برخورد هر دو ضلع با هم، یک ستون آجری قرار گرفته و ارتفاعی برابر 3 متر دارد. برای اینکه این ستون‌ها از استحکام بالاتری برخوردار باشند، در ارتفاع 2.5 متری به وسیله یک تیر چوبی به هم متصل شده‌اند. افزون بر این هر ستون بر فراز خود یک قوس جناغی نیز دارند که حدفاصل آن‌ها با آجر پوشانده شده است.

 

گنبد های کلیسا وانک

کلیسا وانک دارای دو گنبد کوچیک و بزرگ است.گنبد بزرگ بر روی قسمت مقدم محراب کلیسا ساخته شده‌است. ارتفاع دیوارهای کلیسا از سطح حیاط تا بام طبقه دوم ۱۱/۷۵ متر است. گنبد کوچک بر روی محل استقرار عامه مردم قرار دارد.

از لحاظ ظاهری گنبد  کلیساها با سازه ارمنیبه صورت  مخروطی شکل است، اما  گنبد کلیسای وانک شبیه سازه های مسجد ایرانی در دوره صفوی است. این موضوع از تفاوت های ظاهری همچنین بسیار زیبای کلیسا وانک با دیگر کلیساهای ارمنی است.

 

کتیبه های کلیسای وانک اصفهان

در این کلیسا 4 کتیبه ساخته شده است :

کتیبه اول

اولین کتیبه ساخته شده در کلیسا بر سردر کلیسا نصب شده است. نوشته روی این کتیبه تاریخ ساخت این کلیسا را نشان میدهد:

وانک آمنا پرکیچ و مقر اسقف اعظم ارمنیان 1606 میلادی

کتیبه دوم

کتیبه دیگر کلیسا در سردر ورودی غربی کلیسا قابل مشاهده است. جنس این کتیبه از کاشی و لاجوردی رنگ که با خطی طلا متن زیر روی آن نوشته  شده است:

کلیسای وانک آمنا پرکیچ در سال 1655 میلادی در زمان پادشاهی شاه عباس دوم و جاثلیقی (فیلیپوس) و پیشوایی خلیفه داوید و به یاری مردم خیر جلفا شروع شد و در سال 1664 میلادی به پایان رسید. ثواب عباداتی که در این کلیسا انجام می‌شود، نصیب آن‌هایی که در قید حیات‌اند یا درگذشته‌اند شود.

کتیبه سوم

سومین کتیبه در ورودی برج ناقوس قرار دارد؛ جنس این کتیه از  مرمر است و اطلاعاتی در مورد برج ناقوس یا همان برج ساعت کلیسای وانک به شما می‌دهد. متن نوشته شده روی کتیبه به شرح زیر است:

این برج و ساعت آن را ماردیروس گورگ هوردانانیان در سال 1931 میلادی به یادبود برادر مرحومش که در سال 1924 میلادی فوت شده ساخته و هدیه کرده است.

کتیبه چهارم

چهارمین کتیبه آبی رنگ و سمت راست برج ناقوس قرار گرفته است. کتیبه پوشیده شده از سنگ‌های صلیبی که در زبان ارمنی آن‌ها را خاچ کلیم می‌نامند. برای ساخت تمام این کتیبه ها از سنگ های دیگر کلیساهای اطراف استفاده کردند.

نقاشی های روی دیوار کلیسا وانک

با ورود به سالن کلیسا چشم شما به مجموعه از نقاشی های کشیده شده بر روی تمامی دیوارها، طاق نماها، طوق گنبد، داخل گنبد و تمامی قسمت های کلیسا میخورد .این نقاشی ها شما را در نکاه اول میترساند همچنین معنای این آثار میتواند بسیار تکان دهنده باشد.که با رنگ روغن نقاشی و تزئین شده‌است.بیشتر این نقاشی ها مضامینی هستند که در انجیل مقدس اورده شده اند و تصاویری از تولد مسیح تا عروج مسیح به تصویر کشیده شده است.همچنین روز رستاخیز و طبقه های مختلف بهست و جهنم و مردمانی که بر طبق اعماشان دسته بندی شده اند شمارا برای لحظه ای میخکوب میکنند.تمام هزینه ی نقاشی کلیسای وانک را شخصی به نام خواجه «آودیک استپانوس» تقبل و تأمین کرده‌است. نقاشان این تصاویر همگی استادان ارمنی بودند از آن جمله خلیفه «هوانس مرکوز» و «کشیش استپانوس» و «استاد میناس» را می‌توان نام برد.

 

 

بخش های مختلف کلیسای وانک

امروزه این کلیسا به بخش های مختلفی تقسین شده است چابخانه ، کتابخانه و موزه از بخش های مهم این مجموعه میباشد.

موزه

با گذشت زمان کلیساها علاوه بر مکانی برای عبادت به موزه هایی با  آثار قدیمی تبدیل میشوند.

از جمله آثار موزه مجموعه‌ای شامل:هفتصد و ده جلد «کتاب خطی» است که نزدیک به دویست جلد آن تورات، انجیل و کتب مقدس است که به خط و زبان ارمنی بر روی پوست و کاغذ نوشته شده‌است. برخی از این کتاب‌ها دارای سرفصلهای طلاکاری شده می‌باشد.

«تابلوهای گچ بری و نقاشی»، تابلوهای نقاشی موزه نیز مجموعه‌ای ارزنده از آثار هنری نقاشان اروپایی و ارمنی هستند. این تابلوها که بر روی کرباس، پوست، چرم، فلز و شیشه کشیده شده‌اند. «آثار فلزی»، مجموعه آثار فلزی این موزه مشتمل بر زیورآلات طلا و نقره، کمربند، قلاب شنل، سینی، انواع جعبهٔ صلیب، عودسوز، ظرف روغن مقدس و غیره است. «منسوجات دست بافته‌ها و رودوزی‌های سنتی»، این منسوجات را می‌توان به سه گروه الف) لباس‌های مذهبی روحانیان ارمنی؛ ب) قطعات پارچه‌ای مورد استفاده در مراسم کلیسا و ج) نمونه‌هایی از پوشاک سنتی ارمنیان جلفا تقسیم کرد. «ظروف چینی و سفالی»، «آثار چوبی»، «فرمان‌ها»، این فرمان‌ها متعلق به سده‌های هفدهم تا نوزدهم میلادی و موضوع اکثر آن‌ها دربارهٔ مهاجرت ارمنیان، دادن امتیازات تجاری و مذهبی به ارمنیان جلفا و چگونگی گرفتن مالیات از اهالی و تجار جلفایی است.

بخش دیگری از این موزه به کلیسا، مدرسه و آلات موسیقی قدیمی ارامنه اختصاص دارد.

 

نوشته روی تار مو در کلیسای وانک

یکی از آثار خیلی معروف در ابن موزه تاره مویی است که بر روی آن نوشته ای حک شده است.این تار موی شگفت انگیز متعلق به به دختری 18 ساله است .چیزی که این تار مو را منحصر به فرد میکند نوشته ای است که در دل آن وجود دارد. این اثر توسط هنرمند ارمنی به نام واهرام هاکوپیان در سال 1974 متولد شده است.والهام هاکوپیان یک سال بعد از خلق این آثار ، آن را به کلیسا اهدا کرد.روی این تار مو جمله ای از تورات نوشته شده است:

(به جهت دانستن حکمت و عدل و برای فهمیدن کلمات فطانت)

دیدن این جمله با چشم امکان پذیر نیست و فقط با میکروسکوپ  های قوی قابل مشاهده است.

چاپخانه

خاچاطور ، در سال ۱۶۲۰ میلادی به سِمَت خلیفه اعظم ارمنیان جلفای اصفهان انتخاب  شد. او در سال ۱۶۳۰ میلادی به اروپا سفر کرد و در آنجا از چاپ کتاب آگاه گردید. چون به جلفا بازگشت درصدد برآمد چاپخانه‌ای دایر نماید.

نخستین کتاب «زبور داوود» بود که در سال ۱۶۳۸ میلادی چاپ شد. یک سال و پنج ماه برای چاپ این کتاب وقت صرف شد. دومین کتاب به نام «هاراتس وارگ» در سال ۱۶۴۱ میلادی به چاپ رسید. کتاب مزبور شرح حال روحانیون ارمنی، تارک دنیاها و پندنامه است. کتاب «خورهر تاددر» سومین کتابی بود که در چاپخانه وانک در سال ۱۶۴۱ میلادی به چاپ رسید. در سال ۱۶۴۲ میلادی چهارمین کتاب به نام «ژاماگیرک آدنی» چاپ شد.

در سال ۱۸۴۴ میلادی «مانوگ هوردانانیان»، که مقیم جاوه بود، یک دستگاه ماشین چاپ با کلیه لوازم آن خریداری کرد و به زادگاهش جلفای اصفهان فرستاد. (این ماشین چاپ در حال حاضر در موزهٔ کلیسای وانک نگهداری می‌شود) این ماشین چاپ چندین سال بدون استفاده باقی‌مانده بود. در سال ۱۸۷۲ میلادی به همت خلیفه اعظم «گریکور هُوْهانِسیان» چاپخانه‌ای دایر گردید. نخستین کتاب در این چاپخانه در همان سال به چاپ رسید.

کتابخانه

کتابخانه کلیسای وانک در قسمت  شمالی کلیسا بنا شده  است. این کتابخانه در سال 1884 توسط خلیفه وقت هوهاننس سورنیان  در قسمت  شمالی کلیسا بنا شده  است.  هدف از تاسیس آن، حفظ کتاب‌های با ارزش ارمنی ها بوده است. علاوه‌بر کتب ارامنه آثار تاریخی دیگری نیز به زبان فارسی، انگلیسی و سایر زبان‌ها در این کتابخانه وجود دارد و مجموع‌شان به بیش از 30 هزار نسخه می‌رسد.

نکته‌ای که در مورد این کتابخانه لازم است بدانید، از این کتاب ها فقط ارمنی های ساکن ایران میتوانستند استفاده کنند .

ساختمان اداری

درگذشته در این ساختمان کارهای اداری ، امور قضایی و مهم ترین مرکز اجتماعی ارمنی های اصفهان است. در این مکان کار هایی مثل  قباله ازدواج تا تعمیر و ثبت فوت و تولد و امور قضایی مثل شکایات و رسیدگی به ان انجام می‌شد.ساختمان اداری درجنوبی ترین قسنت  کلیسا قرار دارد .ساخت این اداره به زمان ناصرالدین شاه برمیگردد.

نکته جالب این ساختماناین است که در گذشته محدوده بیشتری تحت پوشش خدمات کلیسای وانک اصفهان بوده و حتی ارامنه هندی نیز برای انجام امور اداری خود به کلیسای وانک سفر می‌کرده‌اند.

 

اگر به اصفهان سفر کردید شهر زیر زمینی اویی را از دست ندهید.

اطلاعات لازم در مورد بازدید کلیسای وانک اصفهان

• هزینۀ ورودی برای اتباع ایرانی: ۱۰۰۰۰ تومان
• هزینۀ ورودی برای اتباع غیر ایرانی: ۵۰۰۰۰ تومان
• ساعات پذیرش مهمان در فصل‌های پاییز و زمستان: همه روزه از ۸:۳۰ تا ۱۸:۳۰
• ساعات پذیرش مهمان در فصل‌های بهار و تابستان: همه روزه از ۸ تا ۱۷
• مدت بازدید به ازای هر ورودی: ۱ تا ۲ ساعت
• آدرس: استان اصفهان، شهر اصفهان، محلۀ جلفا، خیابان نظر شرقی- کوچه کلیسای وانک
• شمارۀ تماس برای کسب اطلاعات بیشتر: ۰۳۱۳۶۲۴۳۴۷۱
• دورۀ تاریخی: صفویان
• سال آغاز ساخت: ۱۲۸۴ هجری قمری
• قدمت: ۱۵۷ سال

برای یک سفر سرگرم کننده و همچنین اموزنده میتوانید کلیسای وانک اصفهان و شهر اصفهان را انتخاب کنید برای آشنایی بیشتر با مناطق گردشگری اصفهان روی لینک های زیر کلیک کنید:

دیدنی های شهر اصفهان

 

80%

Awesome

• Design